تورم اقتصادی چیست؟ چه چیزی باعث تورم می‌شود؟ این مسئله هم مانند بسیاری از استراتژی‌های اقتصاد کلان، به ترکیبی از تولید، گردش پول و انتظارات مربوط می‌شود. شوک‌هایی که با عرضه وارد می‌شوند، می‌توانند تولید بالقوه اقتصاد را کاهش و قیمت‌ها را افزایش دهند. افزایش عرضه پول می‌تواند باعث افزایش تقاضا و بالا رفتن قیمت‌ها شود. و انتظار تورم می‌تواند به یک چرخه خودشکوفایی تبدیل شود، زیرا کارگران و شرکت‌ها دستمزدهای بالاتری را طلب کرده و قیمت‌های بالاتری را نیز تعیین می‌کنند. تورم یکی از مسائل مهم و حساس در حوزه اقتصاد است که تأثیر بسزایی بر زندگی مردم و جوامع دارد. در این مقاله، قصد داریم به زبان ساده به این پرسش پاسخ دهیم که تورم اقتصادی چیست و انواع تورم و پیامدهای آن را بررسی کنیم.
تورم اقتصادی چیست؟
تورم اقتصادی به افزایش پی‌درپی قیمت‌ها در یک کشور گفته می‌شود. به عبارت دیگر، تورم اقتصادی وضعیتی است که همراه با افزایش ناپایدار و عمده قیمت‌ها در بازار همراه است. تورم اقتصادی می‌تواند منجر به کاهش ارزش پول و تخریب اقتصاد یک کشور شود. در سال ۲۰۲۲، تورم اقتصادی را به عنوان یکی از بزرگترین تهدیدها برای رونق جهانی شناخته‌اند. در تعریف اینکه تورم اقتصادی چیست، باید به زبان ساده بگوییم زمانی که قیمت‌ها به طور غیرمنتظره‌ای افزایش می‌یابند، گردش پول به همان سرعت و اندازه پیش نمی‌رود. این عامل می‌تواند باعث افزایش تقاضا و در نتیجه، باعث تورم بیشتر شود.
وقتی قیمت‌ها خیلی سریع بالا می‌روند، عملکرد اساسی اقتصاد یک کشور می‌تواند خراب شود. برای مثال، در دوره‌هایی که «ابر تورم» پیش می‌آید، مردم از همان لحظه‌ای که حقوق خود را می‌گیرند، برای خرج کردن پول عجله می‌کنند. این بدین دلیل است که هر ساعت یا روزی که برای خرید کالا یا خرج کردن پول صبر کنند، قیمت‌ها بالاتر می‌رود. ابر تورم یک اصطلاح است و در مواقعی به کار می‌رود که قیمت کالا یا خدمات در یک بازه زمانی، به طور نامعمول و غیرقابل کنترلی بالا می‌رود. به همین دلیل، بانک‌های مرکزی معمولاً یک هدف تورمی تعیین کرده و نرخ‌های بهره‌ای را اعلام می‌کنند تا مطمئن شوند که قیمت‌ها با سرعت از پیش تعیین‌شده افزایش می‌یابند. اندکی تورم معمولاً بی‌ضرر است، اگر دولت یک کشور بتواند هرساله قیمت‌ها را با درصد تعیین شده‌ای بالا ببرد و بازار را تحت کنترل بگیرد.
تورم چطور ایجاد می‌شود؟
در اصل، تورم زمانی بروز پیدا می‌کند که میزان تقاضا نسبت به عرضه بیش از حد معمول شود. به عبارت دیگر، تورم زمانی رخ می‌دهد که مقدار کل کالاهای مورد تقاضا در هر سطح قیمتی خاص، با سرعت بیشتری نسبت به مقدار کل کالاهای عرضه شده در آن سطح قیمت افزایش می‌یابد. اما چه چیزی باعث می‌شود تقاضا از عرضه پیشی بگیرد؟ این مورد ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، و برای درک آن‌ها، باید سه رکن اقتصاد کلان را در نظر گرفت:
- بازده: میزان تولید در اقتصاد کشور چقدر است.
- پول: میزان ارزی که مردم در اختیار دارند یا به راحتی می‌توانند به آن دست پیدا کنند.
- انتظارات: آنچه مردم فکر می‌کنند در آینده اتفاق می‌افتد.
هر سه این ارکان در تورم نقش دارند و در ادامه، به تفصیل در مورد آن‌ها توضیح خواهیم داد
شوک‌های عرضه؛ میزان بازدهی و تولید اقتصادی
تورم اغلب به دلیل شوک‌های عرضه اتفاق می‌افتد؛ یعنی اختلالات عمده‌ای که در ورودی‌های اقتصادی، مانند نفت و انرژی به وجود می‌آیند. به عنوان مثال، اگر بسیاری از میادین نفتی به دلیل جنگ، تولید نفت را متوقف کنند، قیمت انرژی افزایش می‌یابد. یا اگر به دلیل تحریم‌ها، دولت نتواند نفت را به قیمت جهانی بفروشد، با پایین آمدن درآمد کشور و اختلال در تولید، تورم اقتصادی به وجود می‌آید. از آنجاییکه نفت و انرژی یک ورودی حیاتی برای تقریباً هر کالای دیگری هستند، قیمت سایر چیزها نیز بالا می‌رود. به این حالت، «تورم ناشی از فشار هزینه‌ها» نیز گفته می‌شود.
در تئوری، کاهش عرضه یک کالا باید به قیمت بالاتر، خریداران کمتر و تعادل در بازار منتهی شود. در عمل، همه چیز پیچیده‌تر است. شوک عرضه ممکن است باعث افزایش مداوم قیمت‌ها شود، چرا که جایگزین‌های مناسب زیادی برای آن وجود ندارد. بنابراین، قیمت‌ها مدام بالاتر می‌روند. تورم ممکن است به دلیل دیگری نیز رخ دهد. اینکه بازه زمانی شوک عرضه چقدر خواهد بود یا اینکه آیا به پایان خواهد رسید؟ یک دلیل است. عبت دیگری هم وجود دارد؛ افزایش قیمت اولیه، انتظارات مردم را در مورد تورم آینده تغییر می‌دهد و منجر به بروز پدیده‌های دیگری می‌گردد که خود می‌تواند در قدرت گرفتن تورم مؤثر باشد.
عرضه پول؛ دسترسی مردم به ارز رایج کشور
این را در نظر بگیرید که تحریم‌ها وجود دارند، نفت و انرژی به راحتی معامله نمی‌شوند و پس از شوک عرضه و کاهش بودجه، دولت مجبور می‌شود پول بیشتری را وارد چرخه اقتصادی کند. افزایش عرضه پول باعث تورم می‌شود. یک فرد مصرف کننده در جامعه، هرچقدر که پول نقد بیشتری در جیب یا حساب بانکی داشته باشد، اغلب کالا یا خدمات جدید هم برای خرید پیدا می‌کند. با این حال، اگر عرضه کالاها و خدمات در این مدت افزایش نیافته باشد، تقاضای فزاینده مصرف‌کنندگان برای محصولات به سادگی قیمت‌ها را افزایش می‌دهد و در نتیجه تورم را تحریک می‌کند. اقتصاددانان در برخی از موارد می‌گویند که تورم زمانی افزایش می‌یابد که پول بیش از حد باشد و کالاها بسیار کم. این وضعیت، «تورم کشش تقاضا» نامیده می‌شود.
سطح انتظارات؛ نقش احساسات مردم در تورم
با وجود توضیحاتی که گفته شد، اما در بسیاری از مدل‌های تورم، علت آن افزایش عرضه پول نیست، بلکه افزایش غیرمنتظره پول است. اگر مردم بدانند که پول بیشتری در جریان است و این روند به آهستگی و منظم پیش رود، عرضه هم خود را با آن هماهنگ می‌کند. این افزایش غیرمنتظره تقاضا یا کاهش عرضه است که باعث تورم می‌شود. در همین راستا، میزان تورمی که مردم انتظار دارند، یک حباب قیمتی ایجاد می‌کند و بر میزان تورم واقعی تأثیر می‌گذارد. با افزایش قیمت کالاها، کارگران و کارمندان نمی‌توانند با دستمزد خود قدرت خرید زیادی داشته باشند. بنابراین، اگر انتظار مردم از نرخ تورم بالاتر باشد، جهت حفظ استانداردهای اولیه زندگی خود، برای دستمزدهای بالاتری درخواست خواهند کرد.
از آنجاییکه انتظارات مردم بسیار مهم هستند، بانک‌های مرکزی سخت تلاش می‌کنند تا اعتبار خود را نسبت به تورم حفظ کنند و انتظارات تورمی را ثابت نگه دارند. این اساساً بدان معنا است که آن‌ها می‌خواهند همه را متقاعد کنند که می‌توانند به هدف تورمی خود برسند، طوری که مردم نگران تورم نباشند و فقط فرض کنند که میزان تورم با هر چه بانک مرکزی بگوید افزایش خواهد یافت. این مورد نیز چندان موفق عمل نمی‌کند.
آشنایی با انواع تورم؛ معرفی انواع تورم
پس از توضیح در مورد تورم اقتصادی چیست، به معرفی انواع تورم می‌پردازیم. به بیان دقیق، انواع مختلف تورم عبارتند از تورم کشش تقاضا و تورم فشار هزینه. هر تورمی که با آن مواجه می شوید ناشی از یکی از این دو نوع است. اجازه دهید به طور خلاصه توضیح دهیم که هر یک از انواع تورم چیست.
تورم کشش تقاضا:
همان‌طور که از نام آن پیداست، تورم کششی تقاضا، تورمی است که از تقاضای مازاد ناشی می‌شود که با تولید قابل تطبیق نیست. بنابراین، تقاضا عملاً قیمت‌ها را بالا می‌برد. در این حالت، همه منابع یا عوامل تولید در اقتصاد به کار گرفته می‌شوند. با این حال، تقاضا همچنان از آنچه اقتصاد می‌تواند تولید کند بیشتر است. این اتفاق رخ می‌دهد، چون مردم پول زیادی برای خرج کردن دارند، اما کالای کافی برای خرید آن‌ها وجود ندارد. بنابراین، تولیدکنندگان تصمیم می‌گیرند که اگر همه پول زیادی دارند، پس بیایید قیمت‌ها را بالا ببریم و آن‌هایی که واقعاً به محصولات نیاز دارند، آن را خواهند خرید.
تورم فشار هزینه:
از سوی دیگر، تورم ناشی از فشار هزینه، تورمی است که از افزایش هزینه‌های تولید ناشی می‌شود. با افزایش هزینه‌های تولید، تولیدکنندگان قادر به تولید محصول کمتری هستند. این کاهش عرضه، بالا رفتن قیمت‌ها را در پی خواهد داشت. در واقع، اگر هزینه تولید هر واحد محصول یا خدمات بالا برود و تولیدکننده نیاز به کسب سود داشته باشد، قیمت‌های محصول را بر این اساس افزایش خواهد داد. اگر هزینه تولیدات قبلی کمتر از هزینه تولید فعلی برای هر واحد محصول باشد، تورم فشاری هزینه ایجاد می‌شود و باز هم قیمت‌ها بالاتر می‌روند.
آیا تورم می‌تواند سود آور باشد؟
گاهی اوقات تورم می‌تواند برای برخی از افراد و کسب‌وکارها سودآور باشد. به عنوان مثال، افرادی که دارای بدهی هستند و قراردادهای قیمت ثابت دارند، می‌توانند با تورم به سود بیشتری دست یابند. همچنین کسب‌وکارهایی که دارایی‌های ثابتی دارند، از افزایش قیمت دارایی‌های خود سود کسب می‌کنند.
همچنین، برخی صنایع می‌توانند از تورم بهره ببرند. به عنوان مثال، صنایع استخراج مواد معدنی و نفت، از افزایش قیمت مواد اولیه خود سود می‌برند و در نتیجه سود بیشتری کسب می‌کنند. همچنین، شرکت‌های صادراتی نیز ممکن است از تورم بهره‌مند شوند، زیرا قیمت محصولات صادراتی آن‌ها افزایش یافته و درآمدشان هم بالا می‌رود. افرادی که سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت انجام می‌دهند نیز از نوسانات تورمی سود می‌برند. برای مثال، اگر شخصی روی املاک سرمایه‌گذاری انجام داده باشد، در طولانی‌مدت می‌تواند از بالا رفتن قیمت ملک و اجاره‌بهای آن بهره‌مند شود.
از طرف دیگر، تورم می‌تواند برای افراد با حقوق ثابت و ذخایر پولی کم، مخرب باشد. زیرا ارزش پول کاهش یافته و هزینه‌ها بالا می‌روند. این وضعیت به کاهش قدرت خرید و کیفیت زندگی مردم منجر می‌شود. بنابراین، تاثیرات تورم بستگی به شرایط و وضعیت هر فرد یا کسب‌وکار دارد و نمی‌توان آن را به صورت یک‌اندازه‌گیری کلی بررسی کرد.
چطور می‌توان نرخ تورم را محاسبه کرد؟
برای محاسبه نرخ تورم، از شاخص‌های تورمی مانند شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) استفاده می‌شود. این شاخص نشان‌دهنده تغییرات قیمت‌های کالاها و خدمات مصرفی است که به عنوان یک معیار برای محاسبه نرخ تورم استفاده می‌شود. برای محاسبه نرخ تورم، شاخص قیمت مصرف‌کننده در یک بازه زمانی را در نظر می‌گیریم. سپس آن را از شاخص قیمت‌ها در زمان مبدأ کم می‌کنیم. حاصل این تفریق را بر شاخص قیمت مصرف‌کننده در زمان مبدأ تقسیم می‌کنیم و نرخ احتمالی تورم بدست می‌آید.
روش‌های مقابله با تورم
تورم عمدتاً توسط بانک مرکزی یا دولت کنترل می‌شود. سیاست اصلی مورد استفاده، سیاست پولی (تغییر نرخ بهره) است. با این حال، در تئوری، ابزارهای مختلفی برای کنترل تورم وجود دارد که عبارتند از:
- سیاست پولی: نرخ های بهره بالاتر، تقاضا را در اقتصاد کاهش می‌دهد و منجر به کاهش رشد اقتصادی و کاهش تورم می‌شود.
- کنترل عرضه پول: برخی از اقتصاددانان استدلال می‌کنند که ارتباط نزدیکی بین عرضه پول و تورم وجود دارد، بنابراین کنترل عرضه پول می‌تواند تورم را کنترل کند.
- سیاست‌های عرضه: سیاست‌هایی برای افزایش رقابت‌پذیری و کارایی اقتصاد، اعمال فشار نزولی بر هزینه‌های بلندمدت اعمال می‌شود که به کنترل تورم کمک می‌کند.
- سیاست مالی: نرخ بالاتر مالیات بر درآمد می‌تواند هزینه ها، تقاضا و فشارهای تورمی را کاهش دهد.
کنترل دستمزد و قیمت‌ها: تلاش برای کنترل دستمزدها و قیمت‌ها می‌تواند در تئوری به کاهش فشارهای تورمی کمک کند. با این حال، از این روش به ندرت استفاده می‌شود، چرا که معمولاً مؤثر نیستند
آیا در زمان تورم سرمایه‌گذاری امکان‌پذیر است؟
بله، در زمان تورم همچنان امکان سرمایه‌گذاری و سودآوری وجود دارد. اما باید توجه داشت که تورم می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری داشته باشد و بیشتر افراد باید با دقت و شناخت کافی به این حوزه وارد شوند. تورم می‌تواند باعث کاهش ارزش پول و تضعیف قدرت خرید مردم شود. این موضوع ممکن است تقاضا برای کالاها و خدمات را کم کند و در نتیجه، تأثیرات منفی بر رشد اقتصادی داشته باشد.
در عین حال، تورم می‌تواند برای برخی صنوف و صنایع، از جمله ملک و طلا، فرصتی مناسب برای سرمایه‌گذاری و کسب سود فراهم کند. برای موفقیت در سرمایه‌گذاری در زمان تورم، پس شناخت بیشتر در مورد اینکه تورم اقتصادی چیست، لازم است دقت لازم، شناخت بازار و استراتژی‌های مناسب را داشته باشید. همچنین، اخذ مشاوره از افراد متخصص و تحلیل دقیق وضعیت اقتصادی و بازار نیز اهمیت دارد. به عنوان سرمایه‌گذار، باید همواره به تغییرات و شرایط بازار توجه کرده و استراتژی‌های خود را بر اساس این تغییرات تنظیم کنید.
سرمایه‌گذاری‌های سودمند در زمان تورم
در زمان تورم، سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی که ارزش آن‌ها با افزایش قیمت‌ها بالا می‌رود، می‌تواند سودآور باشد. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در مسکن، طلا یا مشارکت در پروژه‌های تأمین مالی مردم‌پایه می‌تواند از جمله گزینه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری در زمان تورم باشد.
سرمایه‌گذاری ملکی در زمان تورم
در شرایط تورمی، ارزش املاک و مستغلات به طور معمول افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به سوددهی بالاتر برای سرمایه‌گذار شود. کسانی که استراتژی‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت خود را روی خرید ملک تنظیم کرده‌اند، می‌توانند از سود بالای ناشی از تورم بهره ببرند. با این وجود، باید در نظر داشت که با بالا رفتن تورم، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات املاک نیز بالا می‌رود. بنابراین، در نظر گرفتن عوامل مختلف و تنظیم استراتژی مناسب، می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا در شرایط تورم، موفق به سرمایه‌گذاری سودآوری شوند.
سرمایه‌گذاری روی طلا در زمان تورم
سرمایه‌گذاری در بازار طلا یکی از روش‌های معمول برای مقابله با تورم و افزایش قیمت‌ها است. طلا به عنوان یک دارایی با ارزش و دارای پایداری بالا شناخته شده است و اغلب به عنوان یک روش حفظ ارزش پول از آن بهره می‌گیرند. زمانی که تورم افزایش پیدا می‌کند، ارزش پول کاهش می‌یابد و به همین دلیل، سرمایه‌گذاران به دنبال راه‌های دیگر برای حفظ ارزش پول خود می‌گردند. بنابراین، طلا در زمان تورم به عنوان یک سرمایه‌گذاری امن و پایدار شناخته شده و می‌تواند به عنوان یک روش مؤثر برای حفظ ارزش دارایی در زمان‌های نامطمئن اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد.
سرمایه‌گذاری در بستر تأمین مالی مردم‌پایه در زمان تورم
با توجه به تورم و افزایش هزینه‌ها، سرمایه‌گذاری در بستر تأمین مالی مردم‌پایه اهمیت بیشتری پیدا کرده است. این بسترها به مردم با سرمایه کم کمک می‌کنند تا در زمان تورم، همچنان بتوانند سرمایه‌گذاری کنند و از سود بالای آن بهره‌مند شوند. بستر تأمین مالی مردم‌پایه با ارائه پروژه‌های تجاری و گردشگری، مانند ساخت هتل‌ها و مراکز تجاری، از جمله سرمایه‌گذاری‌های سودمند در زمان تورم شناخته می‌شود.
تورم اقتصادی یکی از مسائل پرکاربرد در علوم اقتصادی است که تأثیر بسیار زیادی بر اقتصاد و زندگی افراد دارد. این مفهوم مهم را باید با دقت و شناخت کافی مورد بررسی قرار داد تا بتوان از تأثیرات منفی آن جلوگیری کرد و از فرصت‌های سودآور در زمان تورم بهره‌مند شد. در این مقاله، سعی کردیم تا پاسخ به «سؤال تورم اقتصادی چیست؟» را به زبانی ساده توضیح دهیم. امیدواریم که این مقاله بتواند به بهترین شکل ممکن به درک واقعیت‌های تورم اقتصادی کمک کند.
سؤالات متداول تعریف تورم اقتصادی به زبان ساده
صنایعی که دارای قدرت تعیین قیمت هستند می‌توانند افزایش قیمت محصولات خود را به مصرف‌کننده انتقال دهند و در نهایت سود بیشتری کسب کنند. همچنین، افرادی که سرمایه‌گذاری‌های طولانی‌مدتی روی ملک یا طلا انجام داده‌اند، می‌توانند از تورم به نفع خود بهره ببرند.
برای کنترل تورم، اقتصاددانان و سیاست‌گذاران از چند روش مختلف استفاده می‌کنند، از جمله تغییر سیاست‌های مالی، ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، اعتدال بر عرضه و گردش پول در کشور و سایر راه‌هایی که به کاهش تورم منجر می‌شوند.
تورم به معنای افزایش قیمت‌ها است که باعث کاهش ارزش پول می‌شود. اما در برخی موارد، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های با بازدهی بالا می‌تواند به عنوان یک راه برای مقابله با تورم مفید باشد. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در بازار املاک، سکه، طلا یا سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های تأمین مالی مردم‌پایه.
