آیا نمی دانید چگونه یک تعاونی راه اندازی کنید یا اینکه اصلاً تعاونی برای کسبوکار شما مناسب است؟ مراحل زیادی برای راهاندازی یک شرکت تعاونی وجود دارد و عواملی دارد که در طول فرآیند باید در نظر گرفته شوند. ما اینجا هستیم تا به شما در شروع کار کمک کنیم. در این راهنمای مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی، ما یک نمای کلی از نحوه سازماندهی یک تعاونی و آنچه میتوانید انتظار داشته باشید ارائه خواهیم داد. اگر تشخیص دهید که مدل تعاونی برای شما مناسب است، آماده خواهید بود که به یک سرمایهگذاری تجاری با ارزش و توانمند قدم بگذارید.
شرکت تعاونی چیست؟
تعاونی بهعنوان یک نهاد اجتماعی و اقتصادی، توسط افرادی تشکیل میشود که هدف آنها تأمین نیازهای مشترک است. شرکت تعاونی در واقع یک تشکل غیرانتفاعی است که بر اساس اصول تعاون، به منظور تأمین نیازهای اعضای خود، فعالیت میکند. افراد داوطلبانه یک تعاونی تشکیل میدهند تا احتیاجات مشترکی را برآورده کنند و از محصولات یا خدماتی که با مالکیت مشترک ایجاد میکنند بهره مند خواهند شد. بهعنوان مثال، یک تعاونی مواد غذایی متعلق به افرادی است که از آنجا خرید میکنند.
شرکتهای تعاونی برای هر کسی که مایل به پذیرش شرایط عضویت باشد باز هستند. آنها کاملاً توسط اعضای خود کنترل میشوند و اعضا بهطور مساوی به افزایش سرمایه و کنترل و تنظیم آن کمک میکنند. سود تعاونی بین اعضا تقسیم میشود یا دوباره در شرکت سرمایهگذاری و به گردش در میآید.
نقش اعضا در یک شرکت تعاونی چیست؟
اعضا در کسبوکار تعاونی سهم برابری دارند. برخلاف سایر شرکتها که سهامداران در صورت داشتن درصد بالاتری از شرکت، حق اظهار نظر بیشتری دارند، همه اعضای تعاونی از اصل «هر عضو، یک رأی» پیروی میکنند و همه با هم برابر هستند. برابری یکی از ارزشهای اصلی و اصول پایه یک تعاونی است. یک تعاونی معمولاً یک هیئت مدیره دارد که وظیفه اداره آن را بر عهده میگیرد. این هیئت سیاستهایی را تنظیم میکند و اطمینان حاصل میکند که تعاونی در مسیر هدف خود باقی میماند. افراد هیئت مدیره از اعضای تعاونی و با رأی آنها انتخاب میشوند. هیئت مدیره نیز براساس رأی دیگر اعضای عادی تصمیمگیریهای نهایی را انجام میدهد. یک تعاونی میتواند در هر حوزه و هر ابعاد و اندازهای ایجاد شود.
در ایران، شرکتهای تعاونی به دو صورت فعالیت میکنند:
- تولید: این شرکت جهت اشتغالزایی اعضای آن در صنایع کشاورزی، خواربارفروشی، مراقبتهای بهداشتی، مسکن، خدمات مالی، عمران و ساختوساز، دامداری و دامپروری و صنعت فعالیت میکند.
- توزیع: شرکتی که در زیرمجموعه یک کسبوکار بزرگتر مانند یک کارخانه تشکیل میشود و وظیفه آن خدمترسانی یکسان به اعضا برای تأمین مسکن، کالا و دیگر نیازمندیهای آنهاست.
اتحادیهها و تعاونیها زیرمجموعه اصناف محسوب میشوند و همه تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت)، وزارت بهداشت، وزارت کشور، دادگستری، وزارت امور اقتصاد و دارایی، شورای عالی استانها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیروی انتظامی به فعالیت خود ادامه میدهند.
شرکتهای تعاونی چه مزایایی دارند؟
شرکتهای تعاونی از مزایای ویژهای برخوردارند که شامل افزایش قدرت اقتصادی اعضا، تأمین نیازهای آنها، فراهم کردن فضایی برای همکاری و تعامل اجتماعی و افزایش انگیزه اعضا میشود. از مزایای این شرکتها میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- برابری افراد و افزایش قدرت هر عضو در تصمیمگیری و تعیین امور شرکت
- تقویت اقتصاد محلی و کاهش وابستگی به دیگر صنایع، شرکتهای بزرگ و کمکهای دولتی
- ایجاد فرصتهای شغلی و افزایش سطح درآمدی افراد
- اشتراکگذاری تجربیات و تخصص بین اعضا
- کاهش هزینهها و بهرهبرداری بیشتر از منابع
- حفظ و تقویت حقوق کارگران، کشاورزان و دامپروران
- ترویج مساوات اجتماعی و افزایش حضور زنان در بازار کار
- حضور داوطلبانه اعضا و اختیار ترک گروه بدون هیچ اجباری
- تصمیمگیری دموکراتیک و مبتنی بر رأی اکثریت
- قابلیت سرمایهگذاری با بودجه کم و سوددهی به نسبت سرمایه
- توزیع سود مازاد بهازای سرمایه اولیه اعضا
در تعاونیها، حداقل ۵۰% سرمایه را اعضای آن تأمین میکنند. هرکدام از اعضا میتوانند به هر میزانی که توان دارند سرمایهگذاری کنند و سپس بهازای مقدار آن سود دریافت کنند. پس از تقسیم اولیه سود بین اعضا، سود مازاد شرکت به هر عضو به میزان سرمایه اولیهای که گذاشته تعلق میگیرد.
مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی
مانند هر کسبوکاری، راهاندازی یک تعاونی هم نیازمند تعهد و دانش تجاری است. اگر تازه وارد دنیای تجارت شدهاید، مشاوران و متخصصانی وجود دارند که در طول این فرآیند به شما کمک میکنند. همچنین، تعاونی مربوط به اعضای آن است، بنابراین اگر افرادی را بیابید که میخواهند به مأموریت شما بپیوندند و بخشی از موفقیت شما باشند، تنها نخواهید بود. این راهنمای گام به گام مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی را دنبال کنید تا بدانید که برای ایجاد یک سرکت تعاونی چه چیزهایی لازم دارید و از کجا باید شروع نمایید.
گام اول: از خلق ایده تا سودآوری در شرکت تعاونی
تعاونی کسبوکاری است که برای ادامه فعالیت نیاز به کسب سود دارد. ابتدا باید بدانید که قرار است چه چیزی را بفروشید یا چه خدماتی را در نظر دارید ارائه دهید. در نظر بگیرید که چه کسی محصول شما را خواهد خرید و آیا اعضا یا مشتریان مایل به خرید محصول یا خدمات شما با قیمتهایی که ارائه دادهاید هستند یا خیر.
تعیین اهداف و آرمانهای تعاونی
نیازهای جامعه را شناسایی کنید و ببینید که کسبوکار شما چگونه میتواند این نیازها را برطرف کند. آیا محصولات یا خدمات خاصی در دسترس نیستند؟ آیا برخی از محصولات بیکیفیت هستند یا قیمت بالایی دارند؟ در جامعه تحقیق کنید تا مشخص شود که آیا اهداف و ایدههای شما جواب میدهد یا خیر.
همچنین باید تعیین نمایید که تعاونی شما قرار است در چه مدتی به چه میزان سود برسد و اهداف آینده شما در توسعه کسبوکار چیست؟ برنامهریزی کنید که ۳ تا ۶ ماه را صرف بررسی ایده و آرمانهای کسبوکار خود نمایید.
جمعآوری اعضا و تشکیل هیئت مؤسس
شما باید افرادی را جمع آوری کنید که واقعاً به ایده کسبوکارتان علاقهمند هستند و ممکن است بخواهند عضو تعاونی شما شوند. برای ایجاد شرکت تعاونی، باید حداقل ۷ عضو در اختیار داشته باشید. با اعضای بالقوه جلسهای برگزار کنید و مأموریت و ارزشهای اصلی خود را برایشان بازگو دهید. ایده کسبوکار خود را به وضوح تعریف کنید و توضیح دهید که چگونه برای زندگی اعضای تعاونی مفید است. همچنین در طول جلسه نام تعاونی و محل دفتر مرکزی آن را نیز انتخاب کنید.
امکانسنجی و تحقیقات بازار
بررسی و تحقیقات لازم به شما کمک میکند تا تعیین کنید که آیا ایدهتان قابل انجام است و در بازار جواب میدهد یا خیر. پس از در نظر گرفتن نتایج، میتوانید تصمیم بگیرید که آیا ایده تعاونی خود را ادامه دهید یا ایده دیگری را امتحان کنید. بررسیهای خود را به دو شکل انجام دهید:
تجزیه و تحلیل اولیه
ابتدا در نظر بگیرید که آیا محصول شما نیازهای جامعه را برآورده میکند یا خیر. همچنین، تحلیل و بررسی کنید که آیا میتوانید با موفقیت با سایر مشاغلی که محصولات یا خدمات مشابهی را ارائه میدهند رقابت کنید و اگر پاسخ مثبت است، در چه مدتزمانی به این هدف خواهید رسید.
درنهایت، موانعی را که ممکن است در مسیر موفقیت شما قرار گیرد، شناسایی نمایید. به عنوان مثال، آیا میتوانید بخشی از سرمایه مورد نیاز برای تشکیل تعاونی را بهصورت شخصی تأمین کنید یا اینکه برایتان مقرونبهصرفه نخواهد بود؟ تجزیه و تحلیل اولیه پتانسیل ایده شما را مشخص میکند.
تحقیقات بازار
یک بررسی در بازار انجام دهید یا بیزنس پلن یک شرکت تعاونی موفق دیگر را تشریح نمایید. انجام این کار بخش مهمی از امکانسنجی است. شما عواملی مانند جمعیتشناسی یا دموگرافی هر منطقه یا محله و قدرت خرید در جامعه را بررسی خواهید کرد و از اطلاعات برای تجزیه و تحلیل رقبا و مشتریان بالقوه بهره خواهید برد.
در جریان این امور، شاید بهتر باشد از یک مشاور جهت تشریح مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی کمک بگیرید تا در تحلیل بازار به نتایج بهتری دست یابید. ممکن است برای اطمینان از تکمیل موفقیتآمیز و دقیق امکانسنجی، ارزش داشته باشد تا کمی هزینه کنید، چرا که در دراز مدت میتواند به صرفهجویی در زمان و تلاشهای شما و اعضای تعاونی منجر شود.
گام دوم: ثبت شرکت تعاونی و انجام مراحل قانونی آن
اگر پس از تحقیقات کامل و دقیق به این نتیجه رسیدید که ایده شما از نظر مالی و اجتماعی امکانپذیر است، در گامهای بعدی باید به تکمیل مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی بپردازید. از این مرحله به بعد، قدمهای شما با اطمینان طی خواهند شد. انتخاب هیئت مدیره، ثبت شرکت تعاونی، آمادهسازی مدارک، اخذ مجوزها و تنظیم آییننامه از اینجا به بعد تنظیم خواهند شد.
ثبت شرکت تعاونی
اگر می خواهید از نظر قانونی بهعنوان یک شرکت شناخته شوید، باید کسبوکار خود را ثبت کنید. تعاونی نوعی شرکت است. شرکت بهسادگی اصطلاحی است که برای توصیف یک شخص حقوقی و به نمایندگی گروهی از سهامداران استفاده میشود. این کار مزایای زیادی دارد، ازجمله:
- اعتمادسازی برای جذب اعضا و سرمایه بیشتر
- محافظت از داراییهای خود در برابر بدهیها
- امکان انتقال مالکیت شرکت
- دریافت تسهیلات و مزایای مالیاتی
اگر تصمیم به ثبت قانونی دارید، در مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی، باید شرایط لازم و مدارکی را بههمراه داشته باشید.
شرایط لازم برای ثبت شرکت تعاونی
فرد حقیقی یا حقوقی جهت ثبت شرکت تعاونی باید شرایط زیر را دارا باشد:
تابعیت ایران داشته باشد (ثبت هر شرکتی به جز تعاونی در ایران برای اتباع مجاز است، اما با داشتن کد فراگیر میتوانند عضو تعاونی باشند).
- فرد در هیچ تعاونی دیگری عضو نباشد.
- سابقه اختلاس یا کلاهبرداری نداشته باشد.
- فرد حقیقی یا حقوقی عضوی از نهادهای دولتی نباشد.
- حداقل سهام تعاونی مقرر در اساسنامه را خریداری کرده باشد.
- اموال فرد حقیقی در تصرف قانون نباشند و سابقه ورشکستگی به تقصیر نداشته باشد.
- فرد حقیقی یا حقوقی باید ثابت کند که تعاونی مورد تقاضا امکانات و ظرفیت کافی برای ثبت را دارد.
برای ثبت تعاونی، فرد حقیقی یا حقوقی میبایست درخواست کتبی بنویسد و نسبت به رعایت قوانین مربوط تعهد دهد.
مدارک لازم برای ثبت شرکت تعاونی
در صورت اقدام به ثبت تعاونی، میبایست در ابتدا یک اساسنامه و یک آییننامه تنظیم نمایید.
اساسنامه:
مجموعهای از قوانین، مقررات و دستورالعملهایی است که با مشارکت هریک از اعضای تعاونی تصویب میشود و شامل اطلاعاتی مانند نام، آدرس، تعداد اعضا، نام و نشانی هیئت مدیره، میزان سهام مقرر، سود قابل تعلق برای هر عضو، وظایف هرکدام از اعضا (مانند تعیین وظایف و اختیارات هیئت مدیره، مجمع عمومی و بازرسان)، تعیین جانشین، اهداف و خطمشی شرکت، شرایط انحلال، میزان سرمایه و شرایط افزایش آن، نحوه فروش، نحوه و انتقال یا تبدیل سهام میشود. اساسنامه باید به تأیید همه اعضای تعاونی برسد و به مجمع رأیگیری گذاشته شود.
آییننامه:
مجموعه مقرراتی است که هیئت مدیره برای تعیین مأموریت و اهداف تعاونی شکل میدهد. آییننامه برخلاف اساسنامه قابل تغییر است و میتواند مدتدار باشد. برای مثال، شرایط و قوانینی توسط هیئت مدیره طرح میشوند که ممکن است انقضای آنها سه سال باشد. پس از طی این مدت، امکان تصویب آییننامه جدیدی با قوانین متفاوت وجود دارد.
هریک از این دو اسناد میبایست مطابق با قوانین و مقررات کشور تنظیم شوند. دوره انتصاب هیئت مدیره در تعاونی سه سال و بازرسها یک سال است. همچنین در هردو اساسنامه و آییننامه، نحوه گزارشدهی سالانه و ترازهای مالی و مالیاتی نیز باید بهدقت ثبت و تنظیم گردند.
سایر مدارک ثبت شرکت تعاونی عبارتند از:
- فهرست اسامی و اطلاعات داوطلبان
- اساسنامه مصوب تعاونی
- صورتجلسه و دعوتنامه اولین جلسه مجمع عمومی جهت انتصاب و تعیین وظیفه اعضا بههمراه امضای آنها
- رسیدهای پرداخت و میزان سرمایهگذاری هر عضو
- تعهدنامه کتبی هرکدام از اعضای هیئت مدیره و زیرشاخههای آنها (مدیر عامل؛ رئیس، نایب رئیس، منشی، بازرسان و دیگر اعضا)
- اعلام صاحبان امضای مجاز برای تأیید مدارک و مستندات
- ارائه مدارک مربوط به ثبتنام در سامانه جامع ثبت شرکتها
- اخذ مجوز ثبت از اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی
- ارائه آگهی تأسیس روزنامه
- ارائه تقاضانامه کتبی با امضای مدیران اصلی و صاحبان امضا
- مدارک شناسایی و کپی آنها
پس از تحویل مدارک، شما بخش دیگری از مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی را پشت سر گذاشتید و پس از ۱۵ الی ۳۰ روز کاری، شرکت تعاونی شما به ثبت میرسد و میتوانید فعالیت خود را بهصورت رسمی آغاز نمایید.
نکات کلیدی برای طی کردن مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی
عناصر کلیدی مختلفی موفقیت یک تعاونی میزان پیشرفت آن را تعیین میکنند. اگر موارد زیر را دارا هستید، شرکت تعاونی خود را بهخوبی راهاندازی خواهید کرد:
اعضای مؤسس متعهد و باانگیزه: اعضای تعاونی شما تعیینکننده موفقیت کسبوکارتان خواهند بود. بدون اعضا، تعاونی هم نمیتواند وجود داشته باشد. توسعه و پیشرفت تعاونی شما در صورتی موفقیتآمیزتر خواهد بود که اعضا متعهد باشند، با انگیزه در فرآیند شکلگیری و جلسات حضور پیدا کرده و به یکدیگر کمک کنند تا بیشترین سود را از تعاونی ببرند.
رهبران قوی
هر پروژه برای هدایت اعضا و بالا نگه داشتن انگیزه به رهبری قوی نیاز دارد. اگر پروژه شما دارای رهبرانی است که شدیداً موفقیت تعاونی را دنبال میکنند و مایل به استفاده از مهارتها، تجربیات و تخصص خود در تعاونی هستند، در مسیر خود بهدرستی حرکت خواهید کرد.
داشتن یک چشمانداز واضح: شما باید اهداف و چشماندازهای روشنی داشته باشید تا اعضا بدانند در راستای رشد تعاونی از آنها چه انتظاری میرود. باید برای هر عضو تعیین کنید که چه وظیفهای دارند، چگونه مسائل را حل کنند و مهمتر از همه، چگونه کمک کنند تا همه با هم در این سرمایهگذاری به سود بیشتری برسید.
برنامهریزی دقیق
برنامهریزی برای موفقیت هر کسبوکاری ضروری است. اطمینان حاصل کنید که تمام جزئیات تعاونی خود و نحوه عملکرد آن را بهدرستی برنامهریزی کردهاید. این پلن باید شامل تحقیقات بازار، شناخت مشتریان و نیازهای آنها، نحوه ارائه محصول یا خدمات، فروش، نحوه کسب سود و زمانبندی مشخص برای بازگشت سرمایه باشد.
جذب سرمایه کافی
برای موفقیت در مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی به سرمایه کافی نیاز دارید. اعضای مؤسس باید از نظر مالی به تعاونی متعهد باشند. اگر از همان ابتدا منابع مالی مورد نیاز خود را داشته باشید، میتوانید رشد کنید. در تعاونی، افراد به نسبت میزان سرمایهای که گذاشتهاند در جایگاه بالاتری نمینشینند، پس برابری بین اعضا میتواند به جذب سرمایه بیشتر، اعتمادسازی و درنهایت، سودآوری بیشتر منجر شود.
آیا کسبوکار شما برای تبدیل به شرکت تعاونی مناسب است؟
اگر به فکر راهاندازی یک کسبوکار جدید یا تغییر ساختار شرکت فعلیتان هستید، عوامل زیادی را باید در نظر بگیرید. مانند هر کسبوکار دیگری، برای طی مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی نیز قبل از اینکه پول و زمان خود را بگذارید، باید مطمئن شوید که آیا تعاونی با معیارهای شما مطابقت دارد یا خیر.
ثبات: تجربه نشان داده است که در مشاغلی که کارمندان هم در سود شرکت سهم دارند، احتمال کمتری دارد که آن را ترک کنند یا آن کسبوکار دچار رکود شود. شرکتهای تعاونی به اعضای خود کمک میکنند تا به درآمد بیشتری برسند و از پس چالشهای اقتصادی برآیند. از این طریق، وفاداری کارکنان نیز بیشتر خواهد شد.
رهبری دموکراتیک
اگر به رهبری به شکل سنتی و اینکه تصمیمگیرنده فقط یک نفر باشد، اعتقادی ندارید، شرکت تعاونی ممکن است برایتان مناسب باشد. در تعاونی، هیچکس برتر از دیگری نیست و همین باعث میشود تا اعضا مشارکت بیشتری داشته باشند و برای کسب سود بیشتر تلاش کنند.
هزینههای راهاندازی کمتر
تعاونی ممکن است گزینه جذابی برای کسانی باشد که به هزینههای راهاندازی کمتری برای شروع کسبوکار خود نیاز دارند. با طی مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی، هر عضو به افزایش سرمایه کمک میکند و هرچه تعداد اعضا بیشتر باشد، کسبوکار شما بهتر پا میگیرد.
مزایا برای جامعه
تعاونیها گزینهای عالی برای مشاغلی هستند که میخواهند به جامعه خود خدمت کنند. برای مثال، محصولات یا خدماتی که معمولاً در جامعه در دسترس نیستند یا هزینه بالاتری دارند، در تعاونی با قیمتهای کمتری به فروش میرسند. به این صورت، حتی مردم محلی هم میتوانند از این خدمات استفاده کنند و اقتصاد جامعه بهشکل بهتری قوت میگیرد. به طور کلی، تمرکز یک تعاونی به جای رساندن سود به سرمایهگذاران، روی سود بردن همه اعضای آن است.
مزایای مالیاتی
مانند سایر مشاغل، تعاونیها نیز با قوانین مالیاتی روبرو هستند، اما این شرکتها میتوانند بار مشمول معافیتهای مالیاتی شوند که سایر شرکتها از آن برخوردار نیستند.
شرکت تعاونی برای چه کسبوکارهایی مناسب نیستند؟
با وجود مزایایی که شرکتهای تعاونی دارند، اما ممکن است برای همه مشاغل مناسب نباشند. دلایل زیر حاکی از این ادعاست:
تأمین مالی
تعاونیها برای سرمایهگذاران با سرمایه کم مناسب هستند و اگر سرمایهگذاری بخواهد در ازای سرمایه زیاد، کنترل بیشتری بر سهام شرکت داشته باشد، امکانپذیر نخواهد بود. بهعلاوه، وزارت تعاون هر سال بودجهای را برای کمک به توسعه تعاونیها اختصاص میدهد و همین میتواند چنین شرکتهایی را سر پا نگه دارد تا محتاج به افراد و شرکتهای خودمحور نباشند.
فرآیند تصمیمگیری طولانیتر
تعاونیها برای تصمیم گیری به زمان نیاز دارند، زیرا همه اعضا بخشی از فرآیند تصمیمگیری هستند. اگر در جریان مدیریت کسبوکار خود نیاز به تصمیمگیری سریع را پیشبینی میکنید، تعاونی ممکن است بهترین گزینه برای شرکت شما نباشد.
اتکا به مشارکت اعضا
ماندگاری تعاونیها به سطح علاقه و مشارکت اعضا بستگی دارد. اگر اعضا علاقه خود را به تعاونی از دست بدهند و انرژی و زمان لازم را نگذارند، ادامهدادن برای سایر اعضا و شرکت ممکن است دشوار باشد.
تقسیم سود بین اعضا
تعاونی ثروت خود را بین اعضای خود پخش میکند. بنابراین، اعضای مؤسس یک شرکت تعاونی تنها به این دلیل که تعاونی را راهاندازی کرده اند، حق ندارند بیش از دیگران سود دریافت کنند. این مورد ممکن است یک تعاونی را برای برخی از صاحبان مشاغل به گزینهای غیرجذاب تبدیل کند.
به طور کلی، شرکتهای تعاونی با تأمین نیازهای اعضا، افزایش قدرت اقتصادی و اجتماعی هر عضو، فراهم کردن فضای همکاری و تعامل اجتماعی و ایجاد انگیزه و انگیزش برای اعضا، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی دارند. اما برای موفقیت و پایداری این کسبوکارها، لازم است به مراحل مراحل ثبت و تشکیل شرکت تعاونی با دقت بیشتری توجه شود و راهکارهای مناسب برای حل چالشها و بهبود عملکرد آنها اعمال شود.